Miasto Kazimierzowskie to historyczna dzielnica Radomia, teren średniowiecznego miasta lokacyjnego założonego na niewielkim wzniesieniu przez Kazimierza Wielkiego w połowie XIV w. Błędnie nazywane jest Starym Miastem. Znajdowało się ono na północny wschód od wczesnośredniowiecznego grodu – Piotrówka oraz utworzonej w pobliżu osady targowej z kościołem św. Wacława. Obecnie ograniczone jest ulicami Wałową, Reja, Mireckiego i Placem Kazimierza, które zostały wytyczone w miejscu dawnej fosy.

Miasto Kazimierzowskie, jako dobro kultury, z zachowanym średniowiecznym układem urbanistycznym, zostało objęte ochroną konserwatorską i wpisane do rejestru zabytków nr 536/A/69 oraz nr 410/A/89. Obecnie na Mieście kazimierzowskim trwa proces rewitalizacji mający na celu przywrócenie do życia historycznej części Radomia, nie tylko przez odbudowę zniszczonych kamienic, ale również poprzez organizację imprez kulturalnych. Jednocześnie prowadzone są badania archeologiczne mające na celu odkrycie śladów przeszłości dawnych radomian.

Nowy Radom miał kształt wydłużonego owalu o wymiarach 420 x 225 m i powierzchni ok. 8,5 ha. Otoczony obronnymi murami kamienno – ceglanymi o długości ok. 1100 m uzyskał średniowieczny regularny układ ulic (w większości zachowany do dzisiaj) z prostokątnym rynkiem, kościołem farnym oraz zamkiem królewskim. Z miasta prowadziły 3 bramy: Krakowska, Lubelska i Piotrkowska.

Początkowo na Mieście Kazimierzowskim dominowała zabudowa drewniana. Pierwsze domy murowane postawiono na przełomie XV i XVI w. Fragmenty gotyckich piwnic zachowały się m. in. w przyziemiach domów Gąski i Esterki w północnej pierzei Rynku.

W zachodniej części rynku wybudowano pierwszy radomski ratusz w stylu gotyckim, którego wizerunek znany jest z rysunku przedstawiającego radomski Rynek w roku 1808. Autorem obrazu był miejscowy aptekarz Samuel Hoppen (fot.1). Ratusz rozebrano w roku 1819.

W XVIII w. w południowej pierzei Rynku rozpoczęto budowę gmachu kolegium Pijarów (obecne Muzeum im. Jacka Malczewskiego). Najpierw wzniesiono zespół budynków według projektu Antoniego Solariego (skrzydło przyrynkowe i zachodnie). Do najstarszych kamienic należą również domy przy Rynku 6, 7, 13 i 16. Na placu znajdowały się również drewniane studnie.

Obecna zabudowa Miasta Kazimierzowskiego (fot.2) powstała w większości w wieku XIX. Wówczas to dokończono budowę kolegium Pijarów (dobudowano nawę kościoła p.w. św. Jana Kantego i rozbudowano fasadę kolegium ozdabiając ją ozdobnym ryzalitem i kolumnowym portykiem), rozebrano także stary Ratusz, a w miejsce dotychczasowej zabudowy drewnianej stawiać zaczęto piętrowe klasycystyczne murowane kamieniczki. Rozebrano także niszczejące mury miejskie, których fragment zachował się w budynku obecnego Muzeum od strony ulicy Wałowej. Jednocześnie w północnej pierzei Rynku wybudowano według projektu H. Marconiego nowy Ratusz.

Wraz z rozbudową Radomia w kierunku wschodnim, Miasto Kazimierzowskie znalazło się na uboczu, a centrum miasta przeniosło się w okolice Placu Konstytucji 3 Maja. W 2. połowie XIX w. Rynek został zadrzewiony (fot.3), a w latach 30. XX w. zamieniony na skwer (fot.4) z drzewami, ławkami, fontanną oraz pomnikiem legionisty (zburzony w 1940 r.).

W czasie II wojny światowej w centralnej części placu wybudowano basen przeciwpożarowy (fot.5). W l. 70 XX w. w miejscu basenu wybudowano niewielką fontannę. Obecnie na radomskim rynku w centralnej jego części odtworzono pomnik legionisty.

Co warto zobaczyć:

• Rynek Nowego Miasta; (Fot.6)
• Fragmenty średniowiecznych murów miejskich z reliktami Bramy Krakowskiej; (Fot.7)
• Rekonstrukcja przebiegu murów miejskich na Skwerze Unii Wileńsko – Radomskiej; (Fot.8)
• Gotycki kościół farny p.w. św. Jana Chrzciciela; (Fot.9)
• Relikty Zamku Królewskiego; (Fot.10)
• Kamienica starościńska z ekspozycją archeologiczną pn. „Dom wedle Bramy”; (Fot.11) (więcej informacji)
• Barokowo – klasycystyczne kolegium Pijarów; (Fot.12)
• Ulica Rwańska z zabudową z XIX w.; (Fot.13)
• Neorenesansowy Nowy Ratusz; (Fot.14)
• Zabytkowe domy Gąski i Esterki; (Fot.15)
• Zabytkowe kamienice przy Rynku 8, 12, 14-15; (Fot.16)
• Klasycystyczna rzeźba z k. XVIII w. przedstawiająca „Chrystusa u słupa”; (Fot.17)
• Rzeźba św. Jana Nepomucena z k. XVIII w.; (Fot.18)
• Pomnik Czynu Legionów na Rynku; (Fot.19)